حج، میثاقی است با خداوند که هر مسلمان با حضور خود در وعده گاه تعیین شده با پروردگار خویش می بندد تا در تلاطم زندگی دنیوی از مسیر الهی منحرف نشود.
عقیق: تعریف اجمالی از اقسام حج و مناسک آن را منتشر می کند.
حج، یعنى زیارت خانه خدا و انجام اعمال مربوط به آن، یکى از فروع دین و واجبات الهى است که بر مکلف، عاقل، آزاد و مستطیع واجب است آن را انجام دهد. زیارت بیت الله به دو گونه انجام مى شود:
1 ـ حج تمتع یا حَجة الاسلام. 2 ـ عمره تمتع.
حج بر سه قسم است:
1 ـ حج تمتع. 2 ـ حج قِران. 3 ـ حج اِفراد
حج تمتع؛ به این معناست که حاجى اعمال عمره را در ماه هاى حج انجام دهد و بعد از فراغ از عمره، براى حج تمتع احرام ببندد. این که آن را حج تمتع مى نامند از این روست که حاجى در بین عمره تمتع و حج، از آنچه بر او حرام بوده بهره مند مى شود.
حج اِفراد؛ آن است که حاجى ابتدا اعمال حج را انجام داده و سپس احرام عمره مفرده مى بندد و اعمال آن را هم به جا مى آورد. حج اِفراد و عمره مفرده از یکدیگر جدا هستند.
حج قِران؛ آن است که حاجى براى حج و عمره یک احرام ببندد به طورى که اعمال عمره را در حج داخل کند؛ یعنى یک نیت براى هر دو کافى است.
براى انجام حج و ورود به حرم امن الهى، مکه مکرمه، باید احرام بسته و تلبیه گفت. احرام حج و عمره تمتع باید در ماه هاى حج یعنى شوال، ذى قعده و ذى حجه بسته شود.
تمام فقهاى مذاهب خمسه معتقدند؛ چنانچه در وقت احرام، آب موجود نباشد، غسل ساقط است ولى در مورد تیمم بدل از غسل بین مذاهب اسلامى اختلاف است.
*پوشیدن سر براى مرد مُحرم جایز نیست.
زنى که احرام بسته جایز نیست تمام یا قسمتى از صورت خود را به وسیله نقاب یا مانند آن که به صورت مى چسبد، بپوشاند.
تمامى مذاهب اسلامى پوشیدن لباس دوخته براى مردان را حرام ولى براى زنان جایز مى دانند.
انگشتر به دست کردن براى زینت در حال احرام و نگاه کردن در آئینه بر مُحرم حرام است و نیز ناخن گرفتن و ازاله مو از بدن به هنگام احرام تا قبل از قربانى جایز نیست.
استعمال بوى خوش به هر شکلى بر مُحرم حرام است و سرمه کشیدن نیز همین حکم را دارد.
عقد کردن زن به وسیله مرد مُحرم، چه براى خود و چه براى دیگرى، در حال احرام جایز نیست؛ همچنین فقها حجامت را در حال ضرورت جایز مى دانند ولى در غیر ضرورت اختلاف دارند.
طواف کعبه باید از حجرالاسود شروع و به همانجا ختم شود. هر یک از طواف که بدین گونه انجام شود را یک شوط گویند که باید هفت شوط طواف نمود.
هنگام طواف، خانه باید در سمت چپ واقع شود و حجر اسماعیل را نباید داخل در طواف کرد. همچنین طواف داخل بیت یا روى دیوار حجر و شاذروان کعبه و آنچه جزو خانه است، صحیح نیست.
بعد از طواف، نماز طواف که دو رکعت و همانند نماز صبح است به جاى آورد. مکان آن نیز باید به احتیاط واجب پشت مقام ابراهیم به جا آورده شود و اگر پشت مقام امکان نداشت در هر یک از دو طرف بخوانند، کافى است و در غیر این صورت در هر جاى مسجدالحرام بخوانند، مانعى ندارد.
پس از انجام نماز طواف باید به سعى بین صفا و مروه پرداخت که هفت بار انجام مى شود و از واجبات حج است. بعضى آن را رکن مى دانند و بعضى واجب غیر رکنى دانسته اند. سعى باید از صفا آغاز و به مروه ختم شود.
پس از انجام سعى صفا و مروه که در بخشى از آن هروله مى کنند، باید تقصیر انجام داد. تقصیر کوتاه کردن مقدارى از موى سر یا شارب یا ریش و یا چیدن ناخن است که یکى از واجبات حج به شمار مى رود ولى به اتفاق جمیع فقها رکن نیست؛ پس از انجام تقصیر، حاجى از احرام خارج مى شود.
*وقوف در منا و رمی جمرات
پس از طلوع خورشید روز دهم، حاجیان در سرزمین منا توقف مى کنند تا به انجام اعمال آن بپردازند. یکى از اعمال واجب در منا رمى جمره هاى ثلاثه، قربانى، حلق و یا تقصیر است.
در مورد زمان انجام رمى جمره عقبه، میان مذاهب اسلامى اختلاف است.
انجام اعمال روز عید، یعنى شب هاى یازدهم، دوازدهم و سیزدهم (لیالى تشریق) را بعضى واجب و بعضى مستحب دانسته اند؛ ولى به اتفاق تمامى فقها، حاجیان باید در روزهاى تشریق، جمرات ثلاثه را رمى کنند.
پس از انجام مناسک، حاجى مى تواند روز عید به مکه برگردد و اعمال واجب مکه را انجام دهد. این اعمال به فتوى امامیه عبارتند از:
1 ـ طواف. 2 ـ نماز طواف. 3 ـ سعى. 4 ـ طواف نساء. 5 ـ نماز طواف نساء.
سایر مذاهب تنها طواف زیارت را لازم مى دانند. در آخرین مرحله باید به طواف وداع پرداخت و مراسم را به پایان برد.
پی نوشت:
نیم نگاهی به حج، اصغر قائدان
منبع:حوزه
211008
حج، یعنى زیارت خانه خدا و انجام اعمال مربوط به آن، یکى از فروع دین و واجبات الهى است که بر مکلف، عاقل، آزاد و مستطیع واجب است آن را انجام دهد. زیارت بیت الله به دو گونه انجام مى شود:
1 ـ حج تمتع یا حَجة الاسلام. 2 ـ عمره تمتع.
حج بر سه قسم است:
1 ـ حج تمتع. 2 ـ حج قِران. 3 ـ حج اِفراد
حج تمتع؛ به این معناست که حاجى اعمال عمره را در ماه هاى حج انجام دهد و بعد از فراغ از عمره، براى حج تمتع احرام ببندد. این که آن را حج تمتع مى نامند از این روست که حاجى در بین عمره تمتع و حج، از آنچه بر او حرام بوده بهره مند مى شود.
حج اِفراد؛ آن است که حاجى ابتدا اعمال حج را انجام داده و سپس احرام عمره مفرده مى بندد و اعمال آن را هم به جا مى آورد. حج اِفراد و عمره مفرده از یکدیگر جدا هستند.
حج قِران؛ آن است که حاجى براى حج و عمره یک احرام ببندد به طورى که اعمال عمره را در حج داخل کند؛ یعنى یک نیت براى هر دو کافى است.
براى انجام حج و ورود به حرم امن الهى، مکه مکرمه، باید احرام بسته و تلبیه گفت. احرام حج و عمره تمتع باید در ماه هاى حج یعنى شوال، ذى قعده و ذى حجه بسته شود.
تمام فقهاى مذاهب خمسه معتقدند؛ چنانچه در وقت احرام، آب موجود نباشد، غسل ساقط است ولى در مورد تیمم بدل از غسل بین مذاهب اسلامى اختلاف است.
*پوشیدن سر براى مرد مُحرم جایز نیست.
زنى که احرام بسته جایز نیست تمام یا قسمتى از صورت خود را به وسیله نقاب یا مانند آن که به صورت مى چسبد، بپوشاند.
تمامى مذاهب اسلامى پوشیدن لباس دوخته براى مردان را حرام ولى براى زنان جایز مى دانند.
انگشتر به دست کردن براى زینت در حال احرام و نگاه کردن در آئینه بر مُحرم حرام است و نیز ناخن گرفتن و ازاله مو از بدن به هنگام احرام تا قبل از قربانى جایز نیست.
استعمال بوى خوش به هر شکلى بر مُحرم حرام است و سرمه کشیدن نیز همین حکم را دارد.
عقد کردن زن به وسیله مرد مُحرم، چه براى خود و چه براى دیگرى، در حال احرام جایز نیست؛ همچنین فقها حجامت را در حال ضرورت جایز مى دانند ولى در غیر ضرورت اختلاف دارند.
طواف کعبه باید از حجرالاسود شروع و به همانجا ختم شود. هر یک از طواف که بدین گونه انجام شود را یک شوط گویند که باید هفت شوط طواف نمود.
هنگام طواف، خانه باید در سمت چپ واقع شود و حجر اسماعیل را نباید داخل در طواف کرد. همچنین طواف داخل بیت یا روى دیوار حجر و شاذروان کعبه و آنچه جزو خانه است، صحیح نیست.
بعد از طواف، نماز طواف که دو رکعت و همانند نماز صبح است به جاى آورد. مکان آن نیز باید به احتیاط واجب پشت مقام ابراهیم به جا آورده شود و اگر پشت مقام امکان نداشت در هر یک از دو طرف بخوانند، کافى است و در غیر این صورت در هر جاى مسجدالحرام بخوانند، مانعى ندارد.
پس از انجام نماز طواف باید به سعى بین صفا و مروه پرداخت که هفت بار انجام مى شود و از واجبات حج است. بعضى آن را رکن مى دانند و بعضى واجب غیر رکنى دانسته اند. سعى باید از صفا آغاز و به مروه ختم شود.
پس از انجام سعى صفا و مروه که در بخشى از آن هروله مى کنند، باید تقصیر انجام داد. تقصیر کوتاه کردن مقدارى از موى سر یا شارب یا ریش و یا چیدن ناخن است که یکى از واجبات حج به شمار مى رود ولى به اتفاق جمیع فقها رکن نیست؛ پس از انجام تقصیر، حاجى از احرام خارج مى شود.
*وقوف در منا و رمی جمرات
پس از طلوع خورشید روز دهم، حاجیان در سرزمین منا توقف مى کنند تا به انجام اعمال آن بپردازند. یکى از اعمال واجب در منا رمى جمره هاى ثلاثه، قربانى، حلق و یا تقصیر است.
در مورد زمان انجام رمى جمره عقبه، میان مذاهب اسلامى اختلاف است.
انجام اعمال روز عید، یعنى شب هاى یازدهم، دوازدهم و سیزدهم (لیالى تشریق) را بعضى واجب و بعضى مستحب دانسته اند؛ ولى به اتفاق تمامى فقها، حاجیان باید در روزهاى تشریق، جمرات ثلاثه را رمى کنند.
پس از انجام مناسک، حاجى مى تواند روز عید به مکه برگردد و اعمال واجب مکه را انجام دهد. این اعمال به فتوى امامیه عبارتند از:
1 ـ طواف. 2 ـ نماز طواف. 3 ـ سعى. 4 ـ طواف نساء. 5 ـ نماز طواف نساء.
سایر مذاهب تنها طواف زیارت را لازم مى دانند. در آخرین مرحله باید به طواف وداع پرداخت و مراسم را به پایان برد.
پی نوشت:
نیم نگاهی به حج، اصغر قائدان
منبع:حوزه
211008
